Tarwe, ga bij mij vandaan,
ik eet een banaan,
en een handje ongebrande noten.
Vlees en vis zijn niet aan mij besteed,
en nee, ik doe niet aan een dieet
dit is gewoon hoe ik eet, heb ik besloten.
Een vrije interpretatie van het gedicht Vera Janacopoulos geschreven door Jan Engelman.
“Overal waar te voor staat, is niet goed. Behalve TEvreden,” heb ik ooit iemand horen zeggen. Gezond eten heeft de afgelopen decennia vaak in de belangstelling gestaan, (lees vooral ook mijn artikel over superfoods, een ‘bijwerking’ van deze trend), en de laatste jaren lijkt de trend van gezond eten opnieuw terug te zijn gekeerd. Maar bestaat er ook zoiets als ‘te gezond’?
In 1996 werd er door dokter Steven Bratman voor het eerst gesproken over orthorexia, een (nog niet officieel erkende) eetstoornis die zich kenmerkt door een obsessie voor gezond eten. Dat klinkt nog vrij ongevaarlijk, want hoe ongezond kan gezond eten zijn?
Ik sprak hierover met Rashmi de Lusenet, medewerker bij praktijkhuis Ixta Noa: hier kunnen mensen met psychische problemen, zoals een eetstoornis, vrijblijvend binnen komen lopen en praten met ervaringsdeskundigen.
“Als je gezond eet, hoeft dat niet meteen te betekenen dat je lijdt aan een eetstoornis als orthorexia. Hiervoor moet je aan bepaalde criteria voldoen,” legde zij me uit. “Is iemand ongelukkig, depressief en beperkt het ongezonde eten hem of haar in het dagelijks leven? Wordt er niet voldaan aan de basisbehoefte? Dan zijn dat allemaal signalen dat het kan gaan om een eetstoornis als orthorexia.”
Iemand met orthorexia vermijdt bijvoorbeeld producten met vlees, vis, tarwe en zuivel, omdat die in zijn of haar ogen ongezond zijn. Hierdoor ontstaan tekorten, die zo ernstig kunnen zijn dat de persoon eraan kan overlijden. In een nieuwsitem van ABC vertelt Kristie Rutzel haar orthorexia-verhaal.
Ieder jaar krijgen zo’n 3400 mensen in Nederland een eetstoornis: hoeveel mensen hiervan orthorexia hebben, is niet duidelijk. Dit komt voornamelijk omdat het geen officieel erkende eetstoornis is. Ook kan orthorexia het begin van anorexia zijn, wat het lastig maakt om een diagnose te stellen. “Orthorexia zie ik vaak als begin, maar ook als eind van een eetstoornis. De focus van de patiënt verschuift: eerst eten ze obsessief gezond, daarna helemaal niks meer,” vertelt De Lusenet. “Maar orthorexia komt ook veel voor bij patiënten die juist herstellen van een eetstoornis als anorexia of boulimia. Ze voelen zich veiliger als ze voedsel eten dat in hun ogen gezond is. In dat geval herstellen ze dus niet helemaal, maar behouden ze bepaalde eetgestoorde trekjes, die dan weer vallen onder orthorexia.”
Volgens De Lusenet kan het zijn dat de komende jaren steeds meer mensen een eetstoornis ontwikkelen. “Onze maatschappij draait tegenwoordig meer om eten dan vroeger. Je moet jezelf afvragen of je nog flexibel genoeg bent als het gaat om eten. Gezond gedrag moet niet beperken.”